Séance tenue à la Bibliothèque Royale à Bruxelles, le 17 décembre 2005

Vergadering in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel op 17 december 2005

Présents – Aanwezig : Mevrn. Gh. Moucharte, Cl. Van Nerom en B. De Meyer en Dhrn. R. Van Laere (voorzitter), J. Moens (secretaris), J. Schoonheyt, J.-L. Dengis, F. de Callataÿ, L. Smolderen, M. Gheerardijn, E. Schutyser, A.-F. Schepers, A. Haeck, M. Bar, Ph. Sadin, M. Rocour, H. Dewit, R. Dillen, P. Pasmans, H. Pottier, D. Straetmans, J. Taelman en G. Lejeune.

Excusés – Verontschuldigd : Mevrn. S. Scheers, L. Naster en M.-L. Dupont en Dhrn. J. van Heesch, G.-X. Cornet, G. Chanteux, M. Vancraenbroeck en M.-H. Williot Parmentier.

De voorzitter opent de zitting om 14u30.

Dhr. Gheerardijn houdt een spreekbeurt met als titel «Historische en numismatische studie over Filips van Chieti en Loreto».  Hij schetst eerst kort de levensloop van deze (vijfde) zoon van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, die aanvankelijk voorbestemd was voor een geestelijke carrière, maar door omstandigheden, na tussen 1285 en 1303 te zijn opgetreden als krijgsheer voor rekening van koning Karel I van Sicilië, regent van Vlaanderen is geworden van mei 1303 tot juli 1305, waarna hij is teruggekeerd naar Italië, waar hij berooid is gestorven in november 1308.  Chieti en Loreto zijn trouwens graafschappen die hem door Karel I zijn geschonken in ruil voor zijn militaire verdiensten.  Tijdens zijn regentschap liet hij munten slaan in een drietal steden, gelegen in Rijks-Vlaanderen (dus niet in het aan Frankrijk schatplichtige Kroon-Vlaanderen, zulks allicht om de gespannen relaties met de Franse Kroon niet verder op de spits te drijven) : het ging met name om Gent, Aalst en Dendermonde.  De spreker geeft een overzicht van de stukken die hij heeft kunnen lokaliseren, en die beschreven zijn in het standaardwerk van Gaillard.  Het gaat hierbij om groten met op de voorzijde een kruis en op de keerzijde de Brabantse poort.  Het blijkt dat de beschrijving van deze auteur niet altijd accuraat tot zelfs foutief is, en dus op een aantal punten moet worden gecorrigeerd.  De spreker behandelt ook een leeuwengroot die zich in het Cabinet des Médailles te Parijs bevindt, en waarvan slechts één enkel exemplaar gekend is.  In de afbeelding op de voorzijde zijn schelpen verwerkt, en de spreker toont aan dat dit motief ook voorkomt op zegels met het wapen van Filips van Chieti, daterend van vóór zijn vertrek naar Italië.  Deze spreekbeurt is gebaseerd op een studie die werd bekroond met de tweejaarlijkse prijs van Numismatica Brugge en Het Vrije, en die in 2006 in eigen beheer zal worden gepubliceerd.

M. Bar donne un exposé sur «Cléopâtre la Grande, l’histoire, la légende et la numismatique».  Il rappelle que cette dernière reine d’Égypte (septième portant le nom de Cléopâtre) nous est surtout connue via des documents écrits après sa mort par des auteurs romains, et qui ne s’avèrent pas toujours très objectifs.  Au premier siècle avant notre ère, l’Égypte avait déjà perdu beaucoup de sa puissance militaire et économique, et Ptolémée XII, père de Cléopâtre, s’était en quelque sorte vu contraint d’acheter l’amitié du peuple romain.  Cet appauvrissement du pays se reflète dans le monnayage, dont la qualité (en termes d’aloi) allait en s’abaissant.  Les seules pièces en argent – d’ailleurs connues en quelques exemplaires seulement – montrant l’image de Cléopâtre (VII) nous viennent de l’atelier de Paphos (Chypre), et la monnaie d’Alexandrie a apparemment uniquement frappé des pièces en bronze.  Sa tête figure par ailleurs aussi sur quelques pièces frappées par Antoine en tant que maître de l’Orient de l’Empire romain.  Les images numismatiques de la reine permettent d’identifier plusieurs bustes anonymes comme effectivement représentant Cléopâtre.  Pour autant que ces représentations soient fidèles, elles montrent une femme dont le fameux nez ne correspondait certes pas aux normes esthétiques grecques, et qui n’était peut-être pas d’une beauté extraordinaire, mais dont une interprétation plus objective des faits qui nous sont connus permet d’affirmer qu’elle a dû faire preuve de charme, d’intelligence et d’habileté politique.

Le président ayant dû s’absenter à partir de 16h, M. Dengis, vice-président, clôt la séance à 16h40, en souhaitant Bonnes Fêtes aux personnes ayant assisté à la séance.